Eurasian Medical Journal

ЖАШЫЛ ТАМЕКИНИН БАЛДАРДЫ ӨНҮКТҮРҮҮГӨ ЖАНА ЖЕРГИЛИКТҮҮ ТААСИРИ КОРГООЧУ МЕХАНИЗМДЕР

Белов Г.В., Закирова Т.А., Талантбекова Н.Т.

Кыскача маалымат

Кыргызстандын тамеки өстүрүүчү чарбаларында жашыл жалбырактар ​​жана кургатылган чийки зат менен иштөө тамеки үй-бүлөлөрдө репродуктивдик курактагы аялдар тарабынан көп өндүрүлөт. Балдар орто жана жогорку класстын окуучулары өндүрүшкө тартылышат. Мектеп жашына чейинки балдар жана башталгыч класстын окуучулары, иштеген энелер менен узак мезгил бою. Иш физикалык өнүгүүнү баалоого багытталган жана тамеки өстүргөн 100 балада дем алуу тутумунун жергиликтүү коргонуу механизмдеринин абалы Ош областынын чарбалары. Салыштыруу тобунда жашаган ушул курактагы 100 бала болгон ошол эле райондордо бакча жана жашылча өстүрүү чарбалары. Изилдөөнүн натыйжалары көрсөтүп турат артта калып, негизги топтогу аллергиялык ринит жана атопиялык дерматиттин жогорку жыштыгы физикалык өнүгүү жана дем алуу жана иммундук системалардын коргоо механизмдеринин төмөндөшү. Ачылды липиддердин кычкылдануусун активдештирүү жана мурундун бетин жуугандыктын активдүүлүгүнүн төмөндөшү жана дем алгандагы аба конденсациясы, мурун мазокторундагы нейтрофилдердин жана эозинофилдердин көбөйүшү, көбөйүү IgM, IgG d кан сарысуында. Бул тамекини иштетүүдө жана сактоодо балдарга тийгизген таасирин көрсөтөт чектеш участоктор.

Ачкыч сөздөр: жашыл тамеки оорусу, никотин, балдар, физикалык өнүгүү, беттик активдүү зат, пероксид кычкылдануу, иммуноглобулиндер.

ЖАЛПЫ ГИПЕРТЕРМИЯГА ЧАКЫРЫЛГАН CARCI-NOSARCOMA WALKER 256 МЕНЕН ЭКСПЕРИМЕНТТИК МАЛДАРДАГЫ ИММУНДУК РЕАКТИВДҮҮЛҮКТҮН АБАЛЫ

Е.А. Васькина, О.Ж. Узаков, А.В. Ефремов

Аннотация

Иш кагазында Walker 256 carcinosarcoma менен ооруган чычкандардагы иммундук көрсөткүчтөрү шишик процесси жана жалпы гипертермияга дуушар болгондо келтирилген. Walker 256 карциносаркома менен эксперименталдык жаныбарлардын организмине жалпы гипертермиянын таасири иммундук системанын параметрлеринин гипертериядан кийин ар кандай мезгилдерде алардын төмөндөшүнө жана көбөйүшүнө карата көп багыттуу өзгөрүүлөр менен коштолгону аныкталган. Бул организмдин иммундук реактивдүүлүгүн аныктоочу эндогендик жөнгө салуу тутумдарынын активдешүүсүнө байланыштуу болушу мүмкүн.

Ачкыч сөздөр: Walker 256 карциносаркома, гуморалдык жана уюлдук иммунитет, жалпы гипертермия.

БЕЙТАПТАРДЫН БѲЙРѲКТҮН ѲНѲКѲТ ООРУСУНДАГЫ ТРАНССУДАТИВДИК СУЮКТУК МЕНЕН ЧЕЛДИН ТОЛУШУНДА БЕТАДИН ЖАНА ГЛЮКОЗА МЕНЕН ХИМИЯЛЫК ПЛЕВРОДЕЗИ

А.А. Егай, Б.Х. Бебезов, А.Т. Казакбаев, А.Э. Тентимишев, А.М. Фейгин

Аннотация

Суюктуктун толушу (СТ) – ар кандай факторлордун таасирлердин негизинде ѳпкѳ кабына суюктуктун  топтолушу жана 80ден  ашык оорунун симптому болуп саналат.  Аныктоонун иш-чарасы катары СТны экссудат жана транссудатка бѳлүү негизги жолу болуп саналат.  Экссудативдик суюктук толуу бул чел кабыктагы сезгенүү процессинин жүрүшү ошол эле учурда транссудативдик СТ организмдин системалык бузулушунун кесепети болуп саналат.  Транссудативдик СТ кѳп учурда топтолгон  жүрѳк жетишсиздигинин, боор жана бѳйрѳк жетишсиздигинен бейтаптардын ѳзгѳчѳ алардын терминалдык стадиясында, бейтаптын абалынын  декомпенсациясынын  индикатору катары кѳп жолугат.  Торакоцентеза процедураларын жүргүзүү менен СТ эвакуациялоо менен энтигүүнү токтотуунун майнаптуу жолу болуп саналуусунда чоң кѳлѳмдѳгү суюктук дем алуунун жетишсиздигин пайда кылышы мүмкүн, муну менен бул категориядагы бейтаптардын оор ахыбалын ого бетер начарлатат.  Химиялык  плевродез (ХП) – бул процедура, облитерация кылуу максатында  атайын багытталган чел кабыктын жалбыракчаларын күйгүзүү.  ХП  бир канча он  жылдардан бери залалдуу СТ менен ооруган бейтаптарга колдонулуп келет. Ошондой эле  биринчи чел кабыктын жабыркашында жана ошондой эле экинчи жолу жабыркашында да колдонулат. Плевродез үчүн агентти тандоодо анын майнаптуулугуна, коопсуздугуна жана мүмкүн болгондугуна негизделиши керек.   Бул маселенин кенен изилденгенине карабай, иделдуу плевросклерозантка мурункудай эле издѳѳ жүрүп жатат. Транссудативдик СТ плевродез индукциясынын суроолору андан дагы аз изилденген.  ХСТ биздин ѳлкѳдѳ мурда залалдуу аймактарында гана колдонулуп, интраплевралдык салттуу антинеопластикалык каражаттар киргизилет.    Бул макаланын максаты – ѳнѳкѳт бѳйрѳк оорулары менен ооруган бейтаптардын СТ оорусунда ХПнын каражаты катары бетадинди колдонуудагы майнаптуулугу жана колдонуу мүмкүнчүлүгүн баалоо. Материал жана усулдар:  Изилдѳѳлѳр транссудативдик СТ менен  жабыркаган  ѲБО менен ооруган 6 бейтапка жүргүзүлгѳн. Жыйынтыктары. Бардык 6 бейтаптын ѳпкѳлѳрүнүнүн чел кабыктын дренажына суюктуктун келишинин токтошу түрүндѳгү жакшы майнаптуу ийгиликке жетиштик. Жыйынтык. Бетадин жана глюкозаны колдонуу  менен  плевродезди ѲБОдун кайталанган транссудативдик СТда   оорулууларды дарылоодо   майнаптуу жана коопсуз ыкмасы болуп саналат. 

Чечмелѳѳчү сѳздѳр: суюктук толуу  (плевральный выпот), бетадин, химиялык плевродез, ѳнѳкѳт бѳйрѳк оорулары.

ӨМӨНКҮ БУТУ ВАРИКОЗ МЕНЕН ООРУГАНДАРДЫН ЖАШОО САПАТЫ

В.Н. Николенко, И.А.Винокуров, С.Н.Одинокова, Г.В.Мнацаканян, Р.Х. Белхароева

Кыскача маалымат

Актуалдуулугу. Төмөнкү буттардын варикоздук кеңейиши жана аны хирургиялык жол менен оңдоонун ар кандай ыкмалары хирургиялык дарылоонун ар кандай ыкмаларынан кийин бейтаптардын жашоо сапатын салыштырмалуу баалоону талап кылат.

Максаты - хирургиялык дарылоо ыкмасына жараша, төмөнкү учу-колу варикоздук оорусу бар бейтаптардын жашоо сапатын баалоо.

Материалдар жана ыкмалар. Бул изилдөөгө CEAP боюнча C2 - C4 стадиясынын төмөнкү учу-колу менен варикоздук веналары бар 94 бейтап кирген. 23 жаштан 78 жашка чейинки 28 (30%) эркек жана 66 (70%) аял. Бейтаптар хирургиялык кийлигишүү түрүнө жараша 3 топко бөлүнүштү: 30 адам - ​​флебэктомия, 34 адам - ​​Эндовеноздук Лазердик Абляция, 30 адам - ​​Эндовеноздук Радиожыштык Облитерациясы. Жашоонун сапатын баалоо үчүн CIVIQ2 анкетасы колдонулуп, орус тилине которулуп, бейтаптарга ылайыкташтырылды.

Натыйжалар жана тыянактар. Операциядан мурун 60% пациенттер күнүмдүк турмушта төмөнкү учтардагы ар кандай интенсивдүүлүктү сезишет; Бейтаптардын 76% физикалык активдүүлүктүн чектелгендигин айтышат; 26% варикоздук тамырлардын фонунда психоэмоционалдык абалды бузгандыгы жөнүндө билдиришет; Бейтаптардын 35% социалдык ыңгайсыздыкты сезишет.

Флебэктомиядан кийинки 1-күнү жашоо сапатынын көрсөткүчтөрү начарлайт: физикалык активдүүлүк жана психоэмоционалдык абал. Оору азайып, коомдук активдүүлүк өзгөрбөйт.

Эндовеноздук ыкмаларды колдонуу дарылануудан кийинки биринчи күнү пациенттердин жашоо сапатында төмөнкүдөй динамиканы көрсөтөт: оору көрсөткүчтөрүнүн жогорулашы, физикалык активдүүлүк, психо-эмоционалдык абалда динамиканын жоктугу жана чектөө ченинин жогорулашы. коомдук иштин. 3 айлыктын жүрүшүндө, ар кандай деңгээлдеги бардык ыкмалар бейтаптардын жашоо сапатын жакшыртуу боюнча оң динамиканы көрсөтөт.

Ачкыч сөздөр: варикоз оорусу, венанын өнөкөт жетишсиздиги, жашоо сапатын баалоо, флебэктомия, эндовеноздук лазердик абляция, эндовеноздук радиожыштыктын облитерациясы.

ПАЛЛИАТИВДИК ТЕРИ АРКЫЛУУ ТРАНСГЕПАТИКАЛЫК КИЙЛИГИШҮҮЛӨР БООРДУН АЛЬВЕОКОККОЗУНУН ӨТҮШҮП КЕТКЕН ФОРМАСЫНДА

Турар А. Ермеков, Шамиль М. Чынгышпаев

Кыскача мазмуну 

Киришүү. Макалада боордун альвеококкозунун өтүшүп кеткен формасында колдонулган чирүү көңдөйүн тери аркылуу трансгепатикалык дренаждоо тажрыйбасы келтирилген. Бул медициналык кийлигишүү паллиативдик дарылоо комплексинде жана бейтапты радикалдык хирургияга даярдоодо колдонулган. Изилдөөнүн жыйынтыгы катары боордун татаал альвеококкозу менен ооруган 20 бейтапты дарылоонун натыйжалары чагылдырылды. Жана ошондой эле оорулуулардын абалын жеңилдетүүдө жана/же аларды ири хирургиялык операцияларга даярдоодо альвеококкалдык көңдөйлөрдү ачык дренаждоо ыкмаларына караганда тери аркылуу трансгепатикалык кийлигишүүлөрдүн жогору натыйжалуулугу көрсөтүлгөн.

Бул макаланын максаты - оорунун татаалдашкан түрлөрүндө паллиативдик терапия катары өт системасына жана боор альвеококкозунун чирүү көңдөйүнө тери аркылуу трансгепатикалык кийлигишүүлөрдүн натыйжалуулугун баалоо.

Колдонулган материалдар жана ыкмалар. Бул эмгек 2010-2019-жылдар аралыгында   Бишкектеги хирургиялык клиникаларга боордун альвеококкозунун өтүшүп кеткен формасы менен жаткырылган 20 бейтапты текшерүүнүн жана дарылоонун натыйжаларына негизделген. Бардык бейтаптарга тышкы холангиостомия менен айкалыштырып, чирүү көңдөйүн трансгепатикалык дренаждоо жасалды. 

Алынган жыйынтыктар. Чирүү көңдөйүнүн жана өт жолдорунун трансгепатикалык дренажынан кийин, бардык бейтаптар аларда ириң интоксикациясынын жана обструктивдүү сарыктын белгилери төмөндөп, жалпы абалынын жакшыргандыгын көрсөтүштү.

Келтирилген тыянак. Боордун альвеококкозунун өтүшүп кеткен формасында тери аркылуу трансгепатикалык эндобилиардык кийлигишүүлөр менен айкалыштырылган чирүү көңдөйүн тери аркылуу трансгепатикалык дренаждоо ыкмасы ачык хирургиялык дренаж ыкмаларына караганда жогору натыйжалуу паллиативдик терапия жана тандоо варианты болуп эсептелет. 

Негизги сөздөр: боордун альвеококкозу, чирүү көңдөйү, трансгепатикалык дренаж, паллиативдик терапия, боордун резекциясы.

ДИФЕРЕНЦИЯЛЫК-ЭНТРОПИКАЛЫК МОДЕЛДОО МЕТОДУ МЕНЕН КАН ЛИПИД ТУТУМУНУН АДАППАТТЫК СТРАТЕГИЯСЫН БААЛОО

А.А. Чонкоева, И.П. Мухамедова

Аннотация

Киришүү. Адам канынын липиддик системасы төмөнкү компоненттерди камтыган динамикалуу, ачык термодинамикалык, стохастикалык системанын жаркын мисалы болуп саналат: трийацилглицериддер, холестерол жана холестерол эфирлерин камтыган липопротеиддер, алардын абалы энтропия мааниси менен мүнөздөлөт жана ошону менен мүнөздөлөт бүтүндөй липиддик системанын абалы.

Изилдөөнүн максаты - липиддик системанын жана анын компоненттеринин стационардык жана динамикалык адаптациясын баалоо, ошондой эле стресстик жана дезадаптивдүү абалдардын диагнозун аныктоо үчүн дифференциалдык-энтропиялык математикалык моделдөө мүмкүнчүлүктөрүн карап чыгуу.

Материалдар жана ыкмалар. Изилдөөгө Кыргызстандагы медициналык университеттердин 120 студенти (60 жергиликтүү жана 60 чет элдик студенттер) катышты. Тийиштүү курактагы жана жыныстагы дени сак адамдардын жалпы калкынын көрсөткүчтөрү контролдоо тобу болгон. Липиддик системанын анализ үчүн лабораториялык аныкталган төмөнкү индикаторлорун тандадык - ТГ, ЖТЛ жана ЖХ, ал эми ТАЛ индикатору анализден чыгарылды, анткени ал ЖХнын, ТГ жана ЖТЛдын көрсөткүчтөрү негизинде Фридвальд формуласы боюнча эсептөө методу менен аныкталат. Студенттердин липиддик системасынын жеке адаптациялоо стратегиясын баалоо үчүн биз О.М. Гергет (2011) жана О.Г. Берестневанын (2014) эмгектеринде келтирилген энтропия математикалык моделдөө ыкмаларын колдондук. Интегралдык критерийлер ТГ, ЖХ жана ЖТЛ маанилеринин нормадан четтөө даражасын эсептөө үчүн колдонулган (шилтеме (контроль) тобунун математикалык күтүү маанисинен жана жол берилген стандарттык четтөөдөн).

Жыйынтыктар. Липиддик системанын адаптациялык стратегияларын аныктоонун алгоритми келтирилген, бул адаптациялык жүрүм-турумдун төрт негизги абалын диагностикалоого мүмкүндүк берет: адаптацияланган (нормалдуу), компенсацияланган (начар стресске учураган), декомпенсацияланган (стресске учураган) жана дезадаптивдүү эмес (ашыкча). Аныкталган стратегияларды салыштырмалуу талдоодо липиддик системанын жана анын компоненттеринин чет элдик студенттердеги адаптациялык реакциялары күчтүү болгон.

Анализ жалпысынан липиддик системанын адаптациялык кайра түзүлүшүндө этникалык өзгөчөлүктөрдүн бар экендигин далилдеген жок, бирок эки этникалык топтогу эркек балдар менен кыздардын ортосундагы липиддик системанын компоненттеринин адаптациялык реакциясынын тымызын айырмачылыктарын тастыктады. Бул ар кандай этностук топторго мүнөздүү, бирок жынысы жагынан конкреттүү болгон кандагы липиддик системаны кайра түзүүнүн жалпы физиологиялык механизмдерин далилдейт.

Ачкыч сөздөр: дифференциалдык энтропия, адаптация, липопротеиддер, чет элдик студенттер.

КОМОРБИДДИК ПАТОЛОГИЯСЫНЫН ѲѲРЧҮШҮНДѲ Α – ШИШИГИНИН НЕКРОЗУНУН ФАКТОРУНУН РЕЦЕПТОРЛОРУНУН ЭРИП КЕТИШИНИН АКТИВДҮҮЛҮГҮНҮН РОЛУ: АССОЦИЯЛАНГАН КАНТ ДИАБЕТИНИН 2 ТИБИНИН ЖАНА ОСТЕОПОРОЗ МЕНЕН ѲНѲКѲТ ЖҮРѲК ЖЕТИШСИЗДИГИ

С.Н. Шилов, Е.Н. Березикова, О.Ж. Узаков, Е.Н. Самсонова, И.Д. Сафронов, А.А. Попова, И.В. Яковлева, А.В. Ефремов, Г. Шмидт, А.Т. Тепляков, Е.В. Гракова

Аннотация 

Максаты. Жүрѳк жетишсиздигинин ѳѳрчүшүнүн (ХСН) тобокелдигин клиникалык жана патогенетикалык  ѳз ара байланышын изилдѳѳ,  кант диабетинин (СД) 2 тибин жана остеопороздун эрип кеткен деңгээлинин шишиги-α 1 некроз факторунун рецепторлору жана 2 тиби  (TNF-α-SR1 и SR2) жана  остеопротегеринди,  ошондой эле постменопаузада турган аялдарда бисфосфоната терапиясынын майнаптуулугун баалоо.   

Материалдар жана усулдар. Изилдѳѳгѳ 50дѳн 65ке чейинки курактагы  178 аял каралган:  48 аял – ѲЖЖ менен жана КД 2 тиби (группа 1), 93 бейтап – остеопороз менен жана ѲЖЖ (группа 2)  менен 37 аял – остеопороз менен ѲЖЖ жана КД 2 тиби (группа 3).  Кѳзѳмѳлдѳѳ тайпасына постменопауза абалындагы 35 аял жана  эч кандай жүрѳк-кантамыр системасынын клиникалык жана инструменталдык патологиянын жышааны жана остеопоротикалык процесси жок 50 жана 65 жаш курактагы аялдар каралган.  Сѳѳктүн минералдык тыгыздыгын аныктоо үчүн эки энергетикалык рентгендик  абсорбциометриясы усулдарындагы   рентгенологиялык изилдѳѳлѳргѳ омуртка тутумунун бел бѳлүгүн жана жамбаш бѳлүгүнүн сан сѳѳгү алынган.  TNF-α-SR1 жана  TNF-α-SR2-рецепторлорунун   концентрациясын аныктоо кандын сыворткасындагы остеопротегеринди аныктоо  твердофаздык иммуноферменттик  анализ усулу менен жүргүзүлгѳн.  Остеопороз менен аялдар (n=48)  бисфосфонатын алышкан. 

Жыйынтыктар. TNF-α-SR1  жана  TNF-α-SR2 в 1-3- группадагы бейтаптардыкы концентрациясы (р<0,01) деңгээлде жогору болгон кѳзѳмѳлдѳѳ тайпасында.  Ошондой эле ишенимдүү такталган эки рецепторлордун деңгээли боюнча 1 жана 2 тайпанын бейтаптарыныкына салыштырганда  3 тайпасында жогору болгон. Маркерлердин азыркы концентрациясынын ѳсүшү менен     TNF-α-SR1 TNF-α-SR2  деңгээли квартилдерге  (Q1-Q4) бѳлүнгѳн. TNF-α-SR2 үчүн  тобокелдик градиентинин ѳсүүсү  байкалып, мында жүрѳк-кантамыр окуяларынын мүмкүндүк мамилелери (OR)  1,43 дѳн 7,50 ке чейин ѳсүп, тобокелдик статистикалык маанилүүлүгү   Q3-Q4  үчүн гана болгон. TNF-α-SR1 деңгээли үчүн OR ѳсүп  Q1 ге салыштырмалуу  Q2-Q4 ишенимдүү болгон. Жагымсыз жүрѳк-кантамыр окуялары кумулятивдик жыштык  бириктирилген акыркы чекити бисфосфонат терапиясынын фонунда  24% (р=0,01) ылдыйлап, муну менен жүрѳк-кантамыр патологиясынынын  ассоцияланган регрессине жагымдуу таасир жасалган.  

Жыйынтык. Аялдарда TNF-α-SR1  эрип кеткен рецепторлордун ѳсүп кеткен деңгээлдеги  постменопаузасы жана SR2 жагымсыз кардиоваскулярдык патологиянын жогорулаган тобокел ѳсүшү менен сѳѳктүн минералдык жыштыгынын ассоцияланган бузулушу аныкталат. Бисфосфонаттарды дайындоо сѳѳк метаболизмин бузулушунун алдын алып, жагымсыз жүрѳк-кантамыр окуяларынын тобокелин азайтат.    

Чечмелѳѳчү сѳздѳр: α – шишик некроз факторлорунун рецепторлору; остеопротегерин; коморбидность; жүрѳк жетишсиздиги; кант диабети; остеопороз; бисфосфонаттар.

АБСОЛЮТТУК ДРЕНИРСИЗ ПЕРКУТУРАЛЫК НЕФРОЛИТОТРИПСИЯНЫН НАТЫЙЖАЛУУЛУГУН БААЛОО

Ф.Ю. Юлдашев, Ф.Р. Насиров, Дж.Х. Мирхамидов

Аннотация

Заара чыгаруу жолдорунда тери астындагы нефролитотрипсия менен орнотулган дренаждардын болушу бир катар татаалдашуулар менен коштолуп, бейтапка ыңгайсыздык жаратат. Терссиз дренажсыз перфетитотрипсия катетер менен байланышкан заара жолунун инфекциясын азайтууга, операциядан кийинки мезгилде анальгетиктерге болгон муктаждыкты азайтууга жана ооруканада болуу узактыгын жана медициналык кызматтардын баасын төмөндөтүүгө мүмкүндүк берет.

Ачкыч сөздөр: уролития, эндоскопиялык дарылоо, оорулар.

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНДА БРОНХИАЛДЫК АСТМАГА ЖАРАЛГАН ООРУЛАРДА БАЛД ДИСКИНЕЗИЯСЫНЫН ЖЫЙЫНТЫГЫ ЖАНА ЫЙЫК СЕБЕПТЕРИ

М.Е. Ашералиев, А.Т. Алымкулов, Гупта Рича

Аннотация

Макалада бронхиалдык астма менен ооругандардын үлгүсүндөгү билиардык дискинезиянын (БАД) жыштыгынын чыныгы компоненти көрсөтүлгөн. Ашказан-ичеги-карын жолунун дисфункциясы жөнүндө маалыматтар субклиникалык көрүнүштөр деңгээлинде келтирилген. Ошондой эле субклиникалык курста жана ремиссия учурунда вена дисплазиясы менен ооругандардын ортосундагы тышкы дем алуунун функцияларынын салыштырма мүнөздөмөсү.

Ачкыч сөздөр: бронхиалдык астма, гастродуоденалдык патология.

ӨНҮГҮҮ ТАРЫХЫ ЖАНА АЗЕМБАЙЖАНДАГЫ ГЕМОДИАЛИЗ КЫЗМАТЫНЫН АБАЛЫ

Бабаев Фариз Ганифа оглы

Аннотация

Азыркы учурда, медициналык жана социалдык саламаттыктын актуалдуу көйгөйү өнөкөт бөйрөк жетишсиздигинин прогрессивдүү өсүшү болуп саналат. Азербайжанда гемодиализ дарылоосун уюштуруу жана өнүктүрүү Азербайжандагы урология, нефрология, гемодиализ жана бөйрөк трансплантациялоо мектебинин негиздөөчүсү жана негиздөөчүсү, академик М.Д. Javad-zadeh. СССРде биринчи жолу 1958-жылы 4-мартта М.Д. Джавад-заде экинчи МОЛГМИ атындагы урологиялык клиникада Н.И. Пирогов, биринчи гемодиализ сеансы курч бөйрөк жетишсиздиги менен ооруган адамда жасалган.

1969-жылы Республикалык клиникалык урологиялык ооруканада бөйрөктүн жасалма лабораториясын академик М.Д. Азербайжанда өнөкөт гемодиализдин жана бөйрөктү трансплантациялоонун негизин салган Жавад-заде. 1971-жылы Закавказияда биринчи жолу бөйрөк жетишсиздигинин акыркы баскычы үчүн бөйрөк трансплантациясы жасалды.

2006-жылдан бери Азербайжан Республикасында бөйрөктү алмаштыруучу терапия алган бейтаптардын реестри киргизилген жана Бөйрөктүн өнөкөт жетишсиздигин азайтуу боюнча Мамлекеттик программанын экинчи этабы (2006-2011), бөйрөктүн өнөкөт жетишсиздигине каршы иш-чаралардын мамлекеттик программасы киргизилген. Азербайжанда (2011-2016) жана 2016-2020-жылдардагы Бөйрөктүн өнөкөт жетишсиздигинин программасы. Мамлекеттик программаларды ишке ашыруунун жүрүшүндө белгилүү ийгиликтерге жетишти. Республиканын көптөгөн аймактарында калкка диализ жардамы мамлекеттик бюджеттен акысыз көрсөтүлөт. 2020-жылдын 1-январына чейин республикада 716 диализ аппараттары менен жабдылган 3 бөйрөк трансплантациялоо борбору жана 45 гемодиализ борбору бар. Жалпысынан 503 839 диализ сессиялары өткөрүлдү, анын 218735 (44,3%) Бакуда, 285104 (56,6%) региондордо. Бүгүнкү күнгө чейин республикада программаланган гемодиализ менен ооруган бейтаптарды камсыздоодо көйгөйлөр жок жана колдо болгон диализ орундары жаңы бейтаптарды кабыл алуу үчүн жетиштүү.

Ачкыч сөздөр: гемодиализ, мамлекеттик программа, диализ борборлору, бөйрөктүн өнөкөт жетишсиздиги, бөйрөк трансплантациясы.

АДРЕНАЛЫК ӨСҮКТӨРҮНҮН БЕНИГН МЕНЕН ОПЕРАЦИЯЛЫК ДАРЫЛОО ЖЫЙЫНТЫКТАРЫ

Б.Х. Бебезов, Т.А. Ermekov, A.У. Кыдыралиев

Аннотация

2009-2018-жылдар аралыгында бөйрөк үстүндөгү шишик менен ооруган 48 бейтапты хирургиялык жол менен дарылоонун натыйжалары көрсөтүлдү. Бөйрөк үстүндөгү бездин массасын хирургиялык жол менен дарылоонун көрсөткүчү шишиктин клиникалык көрүнүшү, анын гормоналдык активдүүлүгү жана шишиктин жогорку зыяндуу потенциалы болуп саналат. Бөйрөк үстүндөгү шишиктин 48 (100%) учурунан, көпчүлүк учурда бөйрөк үстү безинин кабыгынын аденомалары пайда болгон - 26 (54,0%) бейтап. Андан кийин феохромоцитома - 11 (23,0%), бөйрөк үстүндөгү кисталар - 7 (15,0%), бөйрөк үстүндөгү гиперплазия - 3 (6,0%) жана миелолипома - 1 (2%). Лапаротомдук ыкма эң ыңгайлуу, натыйжалуу жана үнөмдүү ыкма болуп, операциядан кийинки мезгилде пациенттин жашоо сапатын жакшыртат, бул торакоабдоминалдык жана транслюмбралдык ыкмаларга караганда.

Ачкыч сөздөр: бөйрөк үстүндөгү шишик, адреналэктомия.

COVID-19 ПАНДЕМИКАСЫНДА КЫРГЫЗСТАНДА ЖАНА КАЗАКСТАНДА ЖАШАГАН РЕПОНЕНТТЕРДИН АРАСЫНДАГЫ КЫЙЫНЧЫЛЫКТЫН ТҮЗҮЛҮГҮНҮН ЖАНА КЫЙЫНЧЫЛЫКТЫН ДЕҢГЭЭЛИНИН САЛЫШТЫРЫЛГАН МҮНӨЗҮ

О.Ж. Узаков, С.Ю. Комиссарова, А.Т. Алымкулов, Керималы к. М.

Аннотация

Киришүү. Учурда COVID-19 пандемиясы дүйнөнүн бардык калкы үчүн актуалдуу жана социалдык маанилүү көйгөй болуп саналат, бул анын масштабы, жугуштуулугу, козгогучтун тымызындыгы жана натыйжалуу алдын алуучу каражаттардын (вакцинанын) жана натыйжалуу терапиялык методдордун жоктугу менен түшүндүрүлөт. бул инфекция менен күрөшүү. Ковид-19 пандемиясын баалоонун негизги параметрлеринин бири бул калктын психоэмоционалдык жана психологиялык ден-соолугу деп ишенимдүү айта алабыз.

Иштин максаты. карантиндик шартта жана COVID-19 эпидемиясынын кесепетинен улам Кыргызстанда жашаган адамдардын тынчсыздануу бузулууларын баалоо жана аларды Казакстандын жашоочулары менен салыштыруу.

Материалдар жана ыкмалар. Макалада COVID-19 эпидемиясын иштеп чыгуу, карантиндик чараларды киргизүү жана өзгөчө кырдаал учурунда 832 адам катышкан сурамжылоонун жыйынтыгы келтирилген. Сурамжылоого C.D.Spielberger шкаласы боюнча тынчсыздануу бузулууларын аныктоого байланыштуу суроолор камтылган. Карантиндик иш-чараларга жана адамдардын ортосундагы байланыштын чектелишине байланыштуу, изилдөө онлайн анкеталык ыкма менен жүргүзүлдү. Респонденттерди тандоо туш келди жана үзгүлтүксүз тандоо ыкмасы менен жүргүзүлдү.

Жыйынтыктар. Сурамжылоонун жыйынтыгы көрсөткөндөй, Кыргызстандын өкүлдөрүнүн арасында реактивдүү тынчсыздануу деңгээли жогору. Ал эми, Казакстан Республикасынан келген сурамжылоого катышкандардын көпчүлүгүндө орточо реактивдүү тынчсыздануу болгон.

Табылгалар. Изилдөө көрсөткөндөй, COVID - 19 эпидемиясынын өнүгүшү 17-25 жаштагы жаштардын психоэмоционалдык абалына олуттуу таасир тийгизген.

Ачкыч сөздөр. респонденттер, коронавирустук инфекция, тынчсыздануу бузулуулары, реактивдүү тынчсыздануу, жеке адамдын тынчсыздануусу, эпидемия.

ГЛАУКОМА ЧОҢДОРДУН ЖАНА 14 ЖАШКА ЧЕЙИНКИ БАЛДАР АРАСЫНДА КӨЗДҮН СОЦИАЛДЫК МААНИЛҮҮ ООРУСУ

Оморова Г.К.

Аннотация

Корутунду. Глаукома көздүн көрүүсүнүн кайрылбастан жоголушунун себептеринин арасында алдыңкы орундардын бирин ээлейт, ошондуктан бул заманбап саламаттыкты сактоонун актуалдуу көйгөйлөрүнүн бири. ДССУ маалыматы боюнча, глаукома көз патологиясынын 5% чейин түзөт. 2020-жылга чейин оорулуулардын саны 5,9 млн. чейин көбөйүп жана 5,3 млн. адам баштапкы глаукоманын кесепетинен көздүн көрүүсүн жоготушат. Баштапкы майыптыктын себептеринин катарында глаукома 20-28% түзүү менен узак жылдар бою кыйла жогорку деңгээлде сакталып калууда. 

Изилдɵɵнүн максаты: 2014-2018-жылдар аралыгында ар кандай курактык топтордо көздүн жана анын кошумчаларынын ооруӊдуулугунун, глаукоманын жайылышына талдоо жүргүзүү. 

Изилдɵɵнүн материалдары катары Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоо Министрлигинин Республикалык медициналык маалымат борборунун 2014-2018-жылдар аралыгындагы статистикалык маалыматтары колдонулган. 

Жыйынтыктар жана аларды талкуулоо. Бул макалада автор менен Кыргыз Республикасында глаукоманын жайылуу динамикасы каралган. Жыйнакталган талдоонун негизинде, 2015, 2017 жана 2018-жылдардагы көрсөткүчтүн жогорулашынан турган көздүн жана анын кошумчаларынын, Кыргыз Республикасынын чоңдорундагы, өспүрүмдөрүндɵгү жана балдарындагы глаукома оорусунун тенденциясы аныкталды. Чоңдор жана өспүрүмдөрдүн арасындагы кɵздүн жана анын кошумчаларынын жалпы ооруӊдуулугунан көздүн глаукомасынын салыштырма салмагы изилденип жаткан жылдарда орто эсеп менен 6,5%, 14 жашка чейинки балдар арасында - 0,2% түздү.

Тыянактар. Кɵрсɵтүлгɵн мезгилде ар кандай курактык топтордо көздүн жана анын кошумчаларынын ооруӊдуулугунун жана ɵзгɵчɵ глаукоманын көбөйүү тенденциясы байкалган. 

Сунуштамалар. Эрте аныктоо, глаукома менен ооругандарды диспансердештирүү, ошондой эле калк арасында маалымат иштерин жүргүзүү боюнча чараларды күчөтүү керек.

Ачкыч сɵздɵр: кɵздүн жана анын кошумчаларынын оорулары, глаукома, ооруӊдуулук динамикасы, диспансердештирүү, жайылгандык.  

ЖЕРГИЛИКТҮҮ ЖАНА ЧЕТ ЭЛДИК СТУДЕНТТЕРДИН СОМАТОТИПТИК МОРФОЛОГИЯЛЫК ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ

Нургул К. Омуралиева, Айгул А. Чонкоева

Аннотация

Киришүү. Ден-соолуктун негизги критерийлеринин бири организмдин адаптациялык жөндөмү жана физикалык өнүгүү экендиги белгилүү. Кадимки жашоо шарттарында ар кандай популяциялардын геоклиматтык бөлүштүрүлүшү дененин жашоо мүнөзүндөгү маданий белгилерге, морфологиялык жана физиологиялык мүнөздөмөлөргө белгилүү издерди калтырат. Организмдин морфологиялык мүнөздөмөсүн баалоо конституциялык-типологиялык мамиленин негизинде жүргүзүлөт.

Бул макаланын максаты - жергиликтүү жана чет элдик студенттердеги соматотиптик өзгөчөлүктөрүн салыштырмалуу талдоо.

Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз-Орус Славян университетинин (КРСУ) студенттери жана 18 жаштан 19 жашка чейинки Эл аралык Медицина Мектебинин (МВШМ) чет элдик студенттери кызмат өтөштү. Изилдөө респонденттердин макулдугу менен бардык этикалык нормаларды сактоо менен жүргүзүлдү. Соматотиптерди баалоо үчүн физикалык өнүгүү параметрлерине ылайык таразанын центилдик методу колдонулган.

Алынган натыйжалар. Эл аралык жогорку медицина мектебинин 95 индиялык студенттеринин (50  бала жана 45 кыз) жана Кыргыз-Орус Славян университетинин 30 жергиликтүү студенти (15 бала жана 15 кыз) 18-19 жаштагы, антропометриялык көрсөткүчтөр изилденип, дене салмагынын индекси жана дене түзүлүшү индекси сыяктуу морфометриялык индекстер эсептелген. . Жергиликтүү жана чет элдик студенттердин антропометриялык көрсөткүчтөрүн салыштырмалуу талдоо көрсөткөндөй, жергиликтүү студенттер физикалык өнүгүүсүн мүнөздөгөн бардык параметрлер боюнча, чет өлкөлүк студенттерге салыштырмалуу жогору.

Жыйынтыктар

1. Чет элдик студенттерге караганда жергиликтүү студенттердин морфологиялык көрсөткүчтөрү жогору.

2. Дененин пропорционалдуулугунун деңгээлине ылайык, гиперстениктер жергиликтүү студенттерде, чет өлкөлүк студенттерде дененин жетишсиз физикалык өсүшүн көрсөткөн астеникалык дене түрү басымдуулук кылат.

Ачкыч сөздөр: Студенттер, морфометриялык көрсөткүчтөр, антропометриялык көрсөткүчтөр, дене салмагынын индекси, дене түзүлүшүнүн индекси.

ТРАНСФЕМИНДУУ АДАМДАРЫН БАШКАРУУ ЖАНА МЕДИЦИНАЛЫК КЕҢЕШТИН НЕГИЗГИ МАСЕЛЕЛЕРИ

Маргарита Махамад-Расуловна Сидикова

Аннотация

Трансгендерлер менен иштөөнүн медициналык жана социалдык аспектилери баяндалган. Бүгүнкү күндө трансфеминдик аялдарды коомдоштуруу көйгөйү, адаптация жана коомдогу өз ара мамилелерди калыптандыруу, социалдык ишке ашыруу жана медициналык жардамды саламаттыкты сактоонун бардык деңгээлдериндеги жалпы көйгөйлөр менен бирге ачык бойдон калууда. Трансгендерлердин алмашуусу, аялдардын гормоналдык терапиясы, өзгөчөлүктөрү, тобокелдик факторлору, күтүлүүчү кесепеттери жана кыйынчылыктары жөнүндө негизги жоболор келтирилген. Чындыгында, жынысын алмаштыруу деген түшүнүк жок. Трансгендердик өтүү бар - бул адамдын жыныстык ички сезимин сырткы көрүнүшүнө жакындатуу үчүн жасаган иш-аракеттеринин жыйындысы. Трансфеминдик аялдарга медициналык кеңеш берүүдө этикалык эмгек этикасын сактоо, аяр мамиле, купуялуулук. Бейтап менен байланышты түзүү маанилүү, анын ачкычтарынын бири транс-такт.

Ачкыч сөздөр: трансфеминдик адам, трансгендердик өтүү, феминизациялык терапия, транс-такт, трансклюзивдүүлүк.

ПЕРИКАРДИУМДУН ЭХИНОКОККОЗИ (ПРАКТИКАДАН УЧУР)

И.Х. Бебезов, А.А. Ракимбаев, М.К. Джундубаев, Д.Б. Токтосунова, Э.Д. Сейтахунова, Р.С. Калиева, А.К. Тургунов

Аннотация

Эхинококкоз - паразитардык оору, дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө кеңири таралган жана олуттуу медициналык жана экономикалык көйгөй бойдон калууда. Макалада перикардиалдык көңдөйдө локализацияланган жана сол карынчанын миокардына кирип, сол жүрөктүн кысылышына алып келген ири эхинококк кистасынын сейрек учуру келтирилген, ошондой эле аны толугу менен алып салууга багытталган хирургиялык кийлигишүү.

Негизги сөздөр: перикардиалдык эхинококкоз, эхокардиография, компьютердик томография.

БАШ СООК НЕГИЗИНЕ КЕТКЕН МУРУН КОНДОЙУНУН ШИШИКТЕРИН АЛУУ УЧУН АР КАНДАЙ ХИРУРГИЯЛЫК ЫКМАЛАРДЫН МУМКУНЧУЛУГУ

Альфиса М. Орозалиева, Болат. Д. Шалабаев, Али Зишан, Зишан Мажид

Аннотация

Киришүү. мурун кондойунун шишиги баш соогунун негизине отуп кеткенде хирургиялык дарылоо кыйын, жана коркунучтуу, жана ото оор абалга алып келууго мумкун.

Ушул макаланын максаты – каптал ринотомиянын жана анын мандай конулуно отушуунун, жалпы ринотомия, Лаурс-Баллон хирургиялык ыкмаларынын мумкунчулукторун салыштырмалуу анализ кылуу. 

Материалдар жана ыкмалар. 37 учурда мурун кондойдон баш соок негизине отуп кеткен шишиги жогору айтылган хирургиялык ыкмалары менен толугу менен кесип алынды. Алардын бироосун-канат сымал-тандай козоногунун саркомасын гана алганга мумкунчулук болгон жок. Калган 7 учурда катуу мээнин катмарынын тешилген жерин, ликворея бар учурунда, мурун болукчосу менен жабылган ыкмасы натыйжалуу болду.

Жыйынтыктар.  Баш соок негизине кеткен мурун кондойундогу шишиктин, алардын анатомиялык ар кайсы жакта жайгашкандыгына карабастан жогору айтылган ар кандай хирургиялык жолу менен толугу менен алганга жол берди.

Ачкыч сөздөр: баш соок негизине отуп кеткен мурун кондойдогу шишиктер, баш соок негиздин  шишиктерин хирургиялык дарылоосу.

ЖҮРӨКТҮН ИНТРАМУРАЛЫК ЛИМФОИДТИК ТҮЗҮЛҮШҮ

М.А. Сатыбалдиев, А.М. Эргешева, А.Э. Сейткулова

Аннотация

Жүрөктүн лимфа жыйноочуларынын органикалык түзүлүш системасы, алардын өлчөмү, структурасы жана лимфангиондук дубалдын ар кайсы аймактарында жайгашуусу. Бириктирүүчү идиштин структурасында булчуң булаларынын түзүлүшү жана конфигурациясы. Лимфанын өтүшүн ишке ашыруу үчүн лимфалык системанын ар кандай структураларынын туташуу схемасы, субендокардиалдык лимфа капиллярларынан баштап негизги тамырларга чейин.

Негизги сөздөр: лимфангион, лимфалык төшөк, коллектор, калибр, форма.

БАШТАПКЫ ГИПЕРПАРАТИРОИДОЗДУН D-ВИТАМИНДИН КЕМЧИЛИГИ МЕНЕН СЕЙРЕК КОМБИНАЦИЯСЫНЫН КЛИНИКАЛЫК ИШИ

Султаналиева Р.Б., Князева В.Г., Кудайбергенова Н.Т.

Аннотация

Баштапкы гиперпаратиреоз - сейрек кездешүүчү, бирок кызыктуу патология, ал паратироид бездерине эле эмес, сөөктөргө, бөйрөктөргө жана башка органдарга да таасир этет. Бул патологияга алгачкы стадияда сейрек диагноз коюлат. Биз баштапкы гиперпаратиреоз менен Д витамининин жетишсиздигинин адаттан тыш айкалышын мисал келтирдик.

Ачкыч сөздөр: Калкан сымал без, D витамини, гормондор, кальций.

ПОСТОПЕРАТИВДҮҮ ​​ЖАРАНДАРДЫ РЕГЕНЕРАЦИЯЛОО ҮЧҮН КОМПЛЕКСТҮҮ ТЕРАПИЯНЫН ЭФФЕКТИВДҮҮЛҮГҮ (ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫК ОКУУ)

Т.Б. Узаков

Аннотация

Ылайыктуулугу: Изилдөө хирургиялык жараны туураган 60 ак Wistar келемиштеринде жүргүзүлгөн. Келемиштер ар бири 10 келемиштен турган 5 топко бөлүнгөн. 1 -көзөмөл тобу - бул топтун келемиштери 10 күндүн ичинде каптал дубалына, курсагынын дубалына кесүү жасашкан, андан кийин табигый айыгуу болгон; 2 -топ - кесүү, андан кийин хитозан майын колдонуу; 3 -топ - жараат метилен көк менен дарылоо аркылуу фотостимуляцияга дуушар болгон; 4 -топ - операциядан кийинки мезгилде чуркоо жолунда 30 мүнөттүк физикалык активдүүлүк; 5 -топ - хитозанды комплекстүү колдонуу, фотостимуляция, физикалык активдүүлүк. Жараларды айыктыруу жерди аныктоо, жараны сүрөткө тартуу, теринин жана ички органдардын гистологиялык изилдөөлөрү аркылуу жазылды.

Алынган натыйжалар: Планиметрикалык жана гистологиялык изилдөөлөр боюнча эң жакшы жараат айыгуусу хирургиялык жараны комплекстүү дарылоо менен 5 -топто ишенимдүү түрдө байкалган.

Жыйынтыктар: чоң хирургиялык жаралар үчүн реабилитациялык комплекс физиотерапевттик процедуралардын жана физикалык активдүүлүктүн алдын ала жергиликтүү эффекттерин камтууга тийиш.

Ачкыч сөздөр: хирургиялык жара, реабилитация, фотомодуляция, физикалык көнүгүүлөр.

УРЕТРАНЫ ЭНДОСКОПИЯЛЫК РЕКАНАЛИЗАЦИЯЛООНУН МЕТОДУН ӨНДҮРҮҮ

Юлдашев Ф.Ю., Мирхамидов Д.Х., Касимов С.С., Насиров Ф.Р., Бахадирханов М.М., Уралова Н.Д.

Аннотация

Макалада уретранын эндоскопиялык реканализациясынан өткөн 53 пациенттин дарылоо маалыматтарын талдоонун жыйынтыгы чыгарылган, андан кийин тырык ткандарын электрорезекциялоо. Клиникалык изилдөөлөр көрсөткөндөй, рецидивдер кийлигишүүдөн кийин, 1 жылдык көзөмөлдүн аягында, пациенттердин 18.9% кездешет.

Ачкыч сөздөр: заара чыгаруучу каналдын облитерациясы, эндоскопиялык дарылоо, эффективдүүлүк.

БЕНТАЛЛ ДЕ БОНО ОПЕРАЦИЯСЫ ЭКИ ТАРАПТУУ ПОЛИСЕГМЕНТТИК ВИРУСТУК ПНЕВМОНИЯНЫН ФОНУНДА (COVID-19) ПРАКТИКАДАН БИР ОКУЯ

С. Ахмед, И.Х. Бебезов, М.К. Джундубаев, А.А. Ракымбаев, А.К. Тургунов, Д.Б. Токтосунова, И.А. Ахмедова, Р.С. Калиева, Э.Д. Сейтахунова

Аннотация

Coronavirus-2 катуу курч респиратордук синдрому (SARS-CoV-2) биринчи жолу 2019-жылдын декабрынын башында сүрөттөлгөн жана тез арада дүйнө жүзү боюнча жайылып, көптөгөн өлкөлөрдө саламаттыкты сактоону үзгүлтүккө учураткан. Керевтуу фондусун кайра белуштурууге байланыштуу кардиохирургиянын келему да олуттуу езгеруулерге дуушар болду. Көрүлгөн чаралар коронавирус инфекциясы (COVID-19) менен ооруган бейтаптарды дарылоодо пайдалуу экендигин далилдегени менен, жүрөк-кан тамыр оорулары менен ооруган бейтаптар үчүн кардиохирургияны кийинкиге калтыруунун кесепеттерин эске алуу керек. Бул бейтаптар кардиохирургияга шашылыш түрдө муктаж болгон бейтаптардын санынын көбөйүшүнө алып келе турган негизги оорунун өнүгүшүнө алып келет деп болжолдоого болот. Макалада эки тараптуу полисегменттик вирустук пневмониянын (Ковид-19) фонунда аорта тамырынын аневризмасы бар пациентке шашылыш операция жасалган учур баяндалган.

Ачкыч сөздөр: Ковид-19, вирустук пневмония, аорта аневризмасы, мультиспиралдык компьютердик томография.

УЛЬТРА ҮН ТОЛКУНДАРЫНЫН КАВИТАЦИЯ КУБУЛУШТАРЫНЫН БИОЛОГИЯЛЫК ОБЪЕКТТЕРГЕ ТКАНДАРДЫН УЮШТУРУЛУШУНУН АР КАНДАЙ ДЕҢГЭЭЛДЕРИНДЕГИ ТААСИРИНИН АСПЕКТИЛЕРИ (АДАБИЙ БАЯНДАМА)

Х.З. Ахмедов, Б.И. Нурдинов, А.В. Лысенко, А.Т. Алымкулов

Аннотация

УЗИ - бул морфологиялык субстрат жана патологиялык процесстер менен көптөгөн оорулардын эң кеңири тараган диагностикалык ыкмасы. УЗИ бөлмөлөрүнүн ишин контролдоонун жоктугу, кызматкерлердин үн толкундарынын физикалык касиеттери жөнүндө билимдеринин жоктугу, ультраүн толкуну менен байланышкан факторлордун комплексинин узак мөөнөттүү кесепеттерин иштеп чыгууга колдоо болуп саналат.

Макалада адабият маалыматтары жана кавитация көбүкчөлөрүнүн ткань клеткаларынын түзүмдүк компоненттерине тийгизген таасири чагылдырылган. Күнөө онкологиялык процесстерге жана аларга мүмкүн болгон кыйыр таасирлерге жүктөлөт.

Ачкыч сөздөр: кавитация, УЗИ, онкология, терс таасирлери.

КОШ БОЙЛУУЛАРДЫН ЖАНА ЖАҢЫ ТӨРӨЛГӨН БАЛДАРДЫН КАНЫНДАГЫ ОПОРТУНИСТТИК ИНФЕКЦИЯЛАРДЫН МҮНӨЗДӨМҮ

Г.У. Асымбекова, А.О. Атыканов, О. Узаков, Я.В. Тен

Аннотация

Макалада “Профессор Г.У. Асымбекова» 2019-2020-жылдарга. Кандын сывороткасында оппортунисттик инфекциялардын болушу үчүн. Кызамыкты, токсоплазманы, цитомегаловирусты (CMV), жөнөкөй герпес вирусун (HSV) 1 жана 2 типтерин, хламидиозду - трахоматизди, микоплазманы - гоминисти, уреаплазманы - urealyticum, Trichomonas - кындын энзим менен байланыштырылган анализи (ImmunoselbIS) аныктоо үчүн 1340 изилдөө жүргүзүлгөн. . immunoassay) Ig) класс G, M, A диагностикалык тест системалары менен VEKTOR компаниясынын (Россия).

Көрсө, кош бойлуу аялдарда инфекция кош бойлуу болгонго чейин болуп, кош бойлуу кезде инфекциянын курч фазасы болгон эмес. Оң IgG антитело титрлери жана жаңы төрөлгөн ымыркайларда IgM антителолорунун жоктугу энеден кош бойлуулук учурунда IgG антителолорунун жугушун, ошондой эле курч инфекциянын жоктугун көрсөтөт.

Ачкыч сөздөр: кош бойлуу аялдар, жаңы төрөлгөн балдар, оппортунисттик инфекциялар, иммуноглобулиндер, антителолор.

БАЛДАР ИНСУЛЬТУНУН ЭТИОЛОГИЯЛЫК ЖАНА КЛИНИКАЛЫК АСПЕКТИЛЕРИ

Кадырова А.Ш., Атыканов А.О.

Аннотация
Бул иште такталган инсульт диагнозу бар 21 баланын изилдѳѳлѳрүнүн
маалыматтары келтирилген, анын ичинен ишемиялык инсульт менен ооруган 14 бала
жана геморрагиялык инсульт менен ооруган 7 бала. Изилдѳѳлѳр 2014-2020-жылдар
аралыгында Бишкек шаардык балдар тез медициналык жардам клиникалык
ооруканасында жана «Кортекс» клиникасында жүргүзүлгөн. Балдардын орточо
жашы 5,3±2,2 жашты түздү. Инсульт болгондордун 47,5,4%ында себептери
аныкталган эмес. Клиникалык симптомдордо титиреп-калтыроо (52%) жана
гемиплегия (34%) басымдуулук кылган.
Ачкыч сөздөр: балдар, инсульт, ишемиялык инсульт, геморрагиялык инсульт.

КЫРГЫЗСТАНДА ЭМЧЕК РАГЫНАН ӨЛҮМ КӨРСӨТҮҮЛҮГҮН БААЛОО

А.Л. Чокоев, Н.С. Игисинов

Аннотация

Рак боюнча эл аралык агенттиктин маалыматы боюнча, 2040-жылы эмчек рагы (BC) 3 миллионго жакын жаңы учурлары болжолдонууда, болжол менен 1 миллион аял бул патологиядан өлөт.

Изилдөөнүн максаты: 2003-2017-жылдар үчүн Кыргыз Республикасында (КР) эмчек рагы (БК) боюнча өлүмдүн деңгээлин баалоо.

Материалдык жана изилдөө ыкмалары. Материал болуп Кыргыз Республикасынын Улуттук статистикалык комитетинин эмчек рагы (ICD 10 - C50) боюнча өлүмү боюнча маалыматтары алынган. Негизги метод катары биомедициналык статистиканын сыпаттоо жана аналитикалык ыкмаларын колдонуу менен ретроспективдүү изилдөө (2003-2017) колдонулган.

Жыйынтыктары жана талкуулоо. 2003-жылдан 2017-жылга чейин Кыргыз Республикасында 3502 КК өлүмү катталган, каза болгондордун орточо жашы 58,7 ± 0,4 (95% CI = 58,0-59,4). ККдан орточо жылдык өлүм 8,4 ± 0,20 / 0000 (95% CI = 8,0-8,8), ал эми стандартташтырылган көрсөткүч 11,0 ± 0,40 / 0000 (95% CI = 10., 3 -11,7) жана алардын тенденциялары Tdecline төмөндөгөн. = −0,7% жана Т азаюу = −1,9%. Өлүмдүн жаш курагы боюнча көрсөткүчтөрү бир модалдык өсүштү көрсөтөт, жогорку курактагы топтогу чокусу - 70 жаш жана андан улуулар - 50,5 ± 2,40 / 0000 (95% CI = 45,9-55,2). Жаш тенденциялары ар кандай болгон.

Корутундулар. Республикада рак оорусуна каршы чараларга мониторинг жүргүзүүдө жана баалоодо өлүмдүн көрсөткүчтөрүн талдоонун натыйжалары эске алынууга тийиш.

Ачкыч сөздөр: эмчек рагы, өлүм, тенденциялар, Кыргызстан.

БАЛДАРДЫН БООРУН ТРАНСПЛАНТАЦИЯЛООДОН КИЙИНКИ ЦИТОМЕГАЛОВИРАЛДЫК ИНФЕКЦИЯЛАРДЫН ИММУНОЛОГИЯЛЫК АСПЕКТТЕРИ

Н.Ж. Еримова, Ш.К. Батырханов, Б.К. Ширтаев, Б.Б. Баймаханов, А.Т. Чорманов, С.Д. Акилбеков, А.Г. Ахбетова

Аннотация

Макалада балдардын боорун трансплантациялоодон кийин валганцикловир же Ганцикловир менен антивирустук профилактиканын ролу чагылдырылган. Изилдөө 6 айдан 8 жашка чейинки балдарда отуз операциянын маалыматтарынын негизинде жүргүзүлгөн. Цитомегаловирус инфекциясы (ЦМВ) менен биздин борбордун бардык бейтаптары бир ай бою антивирустук терапия алышкан. активдүү CMV менен ооруган бейтаптарда, вирустук жүктөмү кыскарган. Алты айдан кийин, CMV үчүн сандык полимераздык чынжыр реакциясы (ПЦР) бардык пациенттерде терс болуп калды. Тогуз (9) айдан кийин активдүү эмес CMV менен ооруган 1 (3,3%) пациентте вирустук жүктөм көбөйдү. 12 (он эки) айдан кийин 6 (20%) пациентте вирусемия аныкталып, аларга валганцикловир менен 3-6 айга антивирустук терапия дайындалган. Т-лимфоциттердин жана Т-хелперлердин жалпы санынын азайышы филактикалык супрессиялык терапиянын жана вирусемиянын фонунда (8 бейтап) белгиленген.

Максаты: Бул иштин максаты CMV инфекциясынын балдардын трансплантациялык иммунологиясындагы ролун жана боорду трансплантациялоонун жыйынтыгына CMV таасирин баалоо.

Материалдар жана ыкмалар

Изилдөө жүргүзгөн жери: «А.Н.Сызганов атындагы МСК» АК.

Изилдөө предмети: Боор циррозу менен ооруган балдар.

Окуу мөөнөтү: 2016-жылдын март айынан бүгүнкү күнгө чейин.

Изилдөө дизайны: Рандомизацияланган көзөмөлдөгү сыноо.

Изилдөө протоколу: 2016-жылдын март айынан бери балдарга боорду трансплантациялоо боюнча 30 (30) хирургиялык операция тирүү донорлордон алынган материалдарды колдонуу менен жасалган. Пациенттин жашы: 6 айдан 8 жашка чейин, анын ичинен: 23 (76,6%) оорулуу - өт атрезиясы; 2 (6,9%) бейтап - аутоиммундук гепатиттин натыйжасында боор циррозу; 1 (3,3%) пациент - биринчилик гипероксалурия; 1 (3,3%) пациент - холангиокарцинома; 1 (3,3%) пациент - операцияга жарамсыз гепатобластома; 1 (3,3%) Лангерганс клеткаларынын гистиоцитозунун фонунда «С» вирустук гепатитинин жыйынтыгында боор циррозу. Жаңы төрөлгөн аялдардын саны – 17 (56,7%) бейтап, эркек наристелердин саны – 13 (43,3%) бейтап.

Операцияга чейин оң сандык ПЦР менен ооруган бардык пациенттер 3-5 күн бою цитомегаловирус иммуноглобулиндерин алышкан. Сол каптал сектору өт атрезиясы бар 23 (76,6%) бейтапка CMV серопозитивдүү тууганынан (D + / R +) жана 4 (23,3%) CMV серонегатив донорлордон (D - / R +) көчүрүлгөн.

Клиникалык лабораториялык жана аспаптык изилдөө ыкмалары: Балдардын иммунологиялык абалын баалоо үчүн иммунограммалардын, лейкоформула менен гемограммалардын натыйжалары колдонулган. Веноздук жана капиллярдык кандан электрохимилюминесценциянын иммундук анализи аркылуу IgM жана IgG антителолору жана цитомегаловируска каршы антителолордун авиддуулугу аныкталган.

Методдор стат. Анализ: Санариптик маанилерди статистикалык иштетүү биомедициналык изилдөөдө колдонулган статистикалык анализдин стандарттык ыкмаларын колдонуу менен, жеке компьютерлер үчүн программалык пакетти колдонуу менен ишке ашырылган: Microsoft Office Excel, StatisticaStatSoft. 2016-жылдын март айынан бүгүнкү күнгө чейин балдардын боорун алмаштыруу боюнча операциялардын баары саналып бүттү.

Этикалык маселелер: Изилдөө Хельсинки Декларациясынын учурдагы версиясына ылайык, Жакшы клиникалык практиканын стандартына (GCP) ылайык жүргүзүлгөн (Казакстан Республикасынын Саламаттык сактоо министринин милдетин аткаруучунун февралдагы буйругуна 2-тиркеме). 4, 2021 № ҚР DSM-15).

Жыйынтыктар. Серопозитивдүү донорлордун жалпы саны (D+/R+) 26 (86,6%) түзөт. Серонегатив донорлордун жалпы саны (D-/R+) 4 (13,4%) түзөт. Бир ымыркай бейтапка бир катарлаш боор менен бөйрөктү алмаштыруу операциясы жасалды. Өт жолдорунун атрезиясы менен ооругандардын бардыгында CMV инфекциясы (CMVI) болгон. Сегиз (8) пациенттин активдүү оорусу бар. Көзөмөлдөө мөөнөтү: 14 күн - боор трансплантациясынан кийин 3 жыл.

Ачкыч сөздөр: боор трансплантациясы, цитомегаловирус инфекциясы, педиатриялык трансплантация.

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНДАГЫ МОЙНУН РАГЫНАН ОРУУНУН ЖАНА ӨЛҮМ КӨЧҮЛҮШҮНҮН ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ

С.А. Ванинов, С.М. Ахунбаев, Д.Д. Ибраимова, Н.М. Насирова, О.А. Болбачан

Аннотация

Жатын моюнчасынын рагы коомго эбегейсиз социалдык жана экономикалык зыян алып келүүчү эң маанилүү медициналык-социалдык көйгөйлөрдүн бири. Онкологиялык кызмат көрсөтүүчү медициналык мекемелердин иши онкологиялык оорулууларды алдын алууга, өз убагында аныктоого жана дарылоого багытталууга тийиш. Изилдөөдө Кыргыз Республикасынын Улуттук онкология жана гематология борборунун ден соолук борборунун 2012-2017-жылдар аралыгындагы статистикалык маалыматтары колдонулган. Изилдөө таралуу динамикасын, түзүмүн жана динамикасын баалоодон турган системалуу ыкманы колдонуу менен жүргүзүлгөн. Кыргыз Республикасынын жаш курагы жана региондору боюнча жатын моюнчасынын рагы боюнча өлүм. Изилдөөнүн объекттери жатын моюнчасынын рагы менен ооруган аялдар болгон. Изилдөөнүн предмети: бул оору менен ооруган аялдардын таралышы, таралышы жана өлүмүнүн көрсөткүчү. Изилдөө ыкмасы: статистикалык (интенсивдүү, экстенсивдүү көрсөткүч, ишенимдүүлүк, убакыт катарларынын көрсөткүчтөрү, ишенимдүүлүк критерийи).

Кыргыз Республикасында 2012-жылдагы 97,5 ± 1,8ден 2017-жылы 105,3 ± 1,8ге чейин оорунун көрсөткүчүнүн олуттуу өсүшү байкалган, б <0,001. Көбүнчө I-II стадиядагы бейтаптар республиканын бардык аймактарында кездешет. Жатын моюнчасынын рагы менен ооруган негизги курактык топтор 35 жаштан 65 жашка чейинки жана андан жогорку курактагы бейтаптар болгон. 20 жаштан 35 жашка чейинки бейтаптар да болгон. Ошондой эле изоляцияланган учурлар 2013-жылы 0-6 жашта жана 2017-жылы 7-14 жашта катталган. Чүй, Ош жана Жалал-Абад облустары, ошондой эле Бишкек шаары жатын моюнчасынын рагы менен ооругандардын үлүшү жогору болгон аймактар ​​болуп саналат. ...

Жатын моюнчасынын рак оорусунан өлүмдүн кескин өсүү тенденциясы жаш курактагы топтордо (25-29, 30-34, 40-44 жаш) байкалган. Белгилей кетсек, 2013, 2015-ж. Өлүмдүн өсүү темпи үстөмдүк кылды. 2014-жылы 0-4 жаш курагында өлүмдүн бир учуру катталган.

Аялдардын ден соолугунун абалынын тенденцияларын аныктоо, жатын моюнчасынын рагынын маанилүүлүгүн жана өлүмдүн себептерин аныктоо үчүн оорунун коомго тийгизген терс таасирин, мезгилсиз өлүмдөрдүн, потенциалдуу өмүрүнүн жоголгон жылдарынын жана экономикалык жоготуулардын көрсөткүчтөрү эсептелинет. Жалпысынан республика боюнча 2017-жылы потенциалдуу өмүрдүн жоголгон жылдары 13,47 жылды түздү, жатын моюнчасынын рагына байланыштуу мезгилсиз өлүмдөн экономикалык зыян 940,2 млн сомду түздү.

Ошентип, жатын моюнчасынын рагы рак оорусунун жана аялдардын өлүмүнүн структурасында алдыңкы орунду ээлеп, олуттуу экономикалык зыян келтирет.

Ачкыч сөздөр: ооруу, залалдуу шишиктер, өлүм, таралышы, жатын моюнчасынын рагы, өмүрдүн жоголуп кетиши мүмкүн болгон жылдар, экономикалык зыян.

МЭЭНИН БАШТАЛГАН ШИШИГИ БАР БАЛАЛАРДЫН ОФТАЛМИКАЛЫК КАРАЖАСОО ЖАНА ВИЗУАЛДЫК КЕСЕПЕТТЕРИН ИЗИЛДӨӨ

К.Б. Ырысов, Б.А. Бекназарова, Алик кызы Э., Н.А. Мамазияева

Аннотация

Иштин максаты: Офтальмологиялык текшерүүгө стандарттуу протоколсуз жиберилген баш мээнин биринчи шишиги бар балдардын көрүү кесепеттерин изилдөө.

Материалдар жана методдор: Мээнин негизги шишиги бар бардык балдардын (0-18 жаш) медициналык документтери талданды. Биздин мекемеде офтальмологиялык текшерүүгө жиберилген бардык балдар педиатрлар жана/же нейро-офтальмологдор тарабынан текшерилген. Ар бир бейтап үчүн төмөнкү клиникалык маалыматтар чогултулду: шишик диагнозу коюлган учурда жаш курагы, жынысы, патологиялык диагнозу, алгачкы көрсөтүүдөгү негизги көйгөйлөр (анын ичинде көрүү көйгөйлөрү), шишиктин жайгашкан жери, хирургиялык резекциянын классификациясы, дарылоо ыкмалары жана жашоо.

Хамфри көрүү талаасынын тестирлөөсү, көздүн торчосунун нерв жипчесинин катмарынын (RNFL) оптикалык когеренттүү томографиясы (OCT) жана көздүн түбүнүн түстүү сүрөттөрү биргелешип иштеген бейтаптардан алынган.

Жыйынтыктар. Мээнин негизги шишиги менен жалпы 141 бейтап (73 [52%] эркек; орточо жашы [диапазону 0-18 жыл]) киргизилген. Жакында эле диагноз коюлган 100 адам жана кийинки текшерүүдөн өткөн 41 адам (мээнин шишиги изилдөөгө жазылганга чейин аныкталган). Шишиктин эң кеңири таралган түрү глиома болгон, ал эми башка түрлөрү (мисалы, эпендимома жана атиптик тератоиддик рабдоиддик шишиктер) азыраак кездешкен. Паренхиманын шишиктери менен ооругандар көбүрөөк, ал эми көрүү нервинин жана хиазма шишиктери менен азыраак болгон.

Көрүү курчтугунун төмөндөшү 37 бейтапта (54%) 1 же эки көзүндө байкалган, анын ичинен 68 адамдын 26сында (38%) амблиопия пайда болгон. Себептери 15 бейтапта (58%) ажыратуу (птоз, кератопатия жана/же катаракта), 11 пациентте страбизм (42%) жана 11 бейтапта (42%) сынуу каталары. Жетинчи баш нервинин шал оорусунан улам экспозициялык кератопатия 10 пациентте (15%) табылган, алардын ичинен 3 (30%) агрессивдүү дарылоону талап кылган (тарсоррафия же мүйүз кабыгынын трансплантациясы).

Корутунду. Мээнин шишиги бар балдардын көрүүсүнүн бузулушун диагностикалоого жана дарылоого дисциплиналар аралык комплекстүү мамиле жасоонун мезгили келди. Технологиядагы олуттуу жетишкендиктерди эске алуу менен, 3 жашка чейинки балдарда торчонун нерв жипчелеринин катмарынын жана ганглиондук клеткалардын комплексинин OCT анализи, адатта, педиатриялык жана/же нейро-офтальмикалык баалоону толуктайт.

Ачкыч сөздөр: мээнин алгачкы шишиктери, офтальмологиялык текшерүү, көрүү курчтугунун төмөндөшү, көрүү талаалары.

СҮЙЛӨӨ КЕБИНИН ѲѲРЧҮҮСҮ КЕЧЕҢДЕГЕН БАЛДАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛОО СИСТЕМАСЫНА ЭРТЕ КИЙЛИГИШҮҮ

Арыкпаева Ч.С., Атыканов А.О.

Аннотация
Бул иште Балдарды жана үй-бүлөнү реабилитациялоо боюнча
адистештирилген борборунда жүргүзүлгөн сүйлөө кебинин өнүгүүсү кечеңдеген 26
баланын реабилитациясы боюнча эрте кийлигишүүнүн натыйжалары берилген.
Көрүлгөн чаралар балдардын 50%да сүйлөө кебинин пайда болушуна жетишүүгө
мүмкүндүк бергени, ал эми 19,2%ында сөздөр жана сөздөрдүн так айтылышы,
ошондой эле кепти түшүнүү бар экендиги көрсөтүлгөн. Бул балдардын 38,4%ын бала
бакчаларга, мектепке чейинки мекемелерге барууга жана 15,4% балдар
коллективинде социалдаштырууну камсыз кылууга мүмкүндүк берди.
Ачкыч сөздөр: балдар, эрте кийлигишүү, сүйлөө кебинин ѳнүгүүсүнүн кечигүүсү,
реабилитация.

АЗМИ СТУДЕНТТЕРИНИН КѲЗ КАРАШЫНДА ОН- ЛАЙН БИЛИМ БЕРҮҮ (2020-ЖЫЛДЫН БИРИНЧИ, ЭКИНЧИ СЕМЕСТРЛЕРИНДЕГИ ОН-ЛАЙН ОКУТУУНУН ЖЫЙЫНТЫГЫ БОЮНЧА)

Бакытбек Б. Куламбаев

Аннотация
Күтүлбөгөн жерден коронавирус (COVID-19) эпидемиясынын башталышы
жогорку окуу жайларын тез арада онлайн окутуу форматына өтүүгѳ мажбурлады.
Бул илимий изилдөө ишинде билим берүүнүн бул түрүнө студенттердин өздөрү
тарабынан баа берүүлѳрү менен онлайн билим берүүгө өтүүнүн баалуу тажрыйбасы
чагылдырылган. Студенттер өздөрү онлайн окуунун артыкчылыктары менен
кемчиликтерин оффлайн окуу менен салыштырышып, окуу процессин жакшыртуунун
жолдорун сунушташкан.
Ачкыч сөздөр: COVID-19 пандемиясы; онлайн билим берүү; онлайн курстар;
билим сапаты; студенттердин канагаттануусу; жогорку билим; интернет.

БАТОН ЕС ИНСЕКТОАКАРИЦИДДИН ТААСИРИНИН АСТЫНДА КАНДЫН БИОХИМИЯЛЫК КӨРСӨТКҮЧТӨРҮНҮН ӨЗГӨРҮҮЛӨРҮ

М.А.Марупова, Ж.Т.Мамасаидов, Я.Х.Назарова

Аннотация
Бул макалада Өзбекстан Республикасынын Фергана өрөөнүндөгү бакчаларында колдонулган пестициддердин терс таасирлери талкууланат. Инсектоакарицид Батон ЕСтин курамы жана колдонулушу изилденген. Тамак-аш азыктарында жана башка объекттерде калдыктардын болушу менен байланышкан коркунучтарга көп көңүл бурулган. Батон ЕСтин эксперименталдык жаныбарлардын биохимиялык көрсөткүчтөрүнө тийгизген таасири далилденген. Жалпы белоктун синтезинин же ажырашынын төмөндөшү жана кандын сывороткасында азот жана пигменттик метаболизмдин жогорулашы аныкталган, бул инсектоакарициддик өнөкөт ууланууда боордун жана бөйрөктүн функционалдык абалынын бузулушун көрсөтүп турат.
Ачкыч сөздөр: пестицид, инсектоакарицид, Батон, креатинин, билирубин, АЛТ, АСТ, коррекция.

ЭНЕНИН ЖАНА БАЛАНЫН ДЕН СООЛУГУНА КОРГОНУН ТАСИРИ

Сабырдилда Ж.С., Кумар А.Б., Кошербаева Л.К.

Аннотация
Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму эненин жана баланын ден
соолугун жакшыртууну Туруктуу өнүктүрүү максаттарынын жана Миң жылдыктын өнүгүү максаттарынын туруктуу багыты катары атаган. Беш жашка чейинки балдардын өлүмүн азайтуу жана энелердин өлүмүнүн глобалдык
коэффициенти жакшыртылганына карабастан, бул аракеттер тийиштүү
максаттарга жетише алган жок.
Адамдын ден соолугу жана жыргалчылыгы көптөгөн татаал факторлор менен
аныкталат. Эне жана баланын саламаттыгы аялдардын, ымыркайлардын,
балдардын, өспүрүмдөрдүн жана алардын үй-бүлөлөрүнүн ден соолугун жана
бакубаттуулугун камтыйт. Экологиялык факторлор абадагы, суудагы,
топурактагы, тамак-аш жана керектөөчү буюмдардын химиялык заттардын
таасиринин натыйжасында дүйнө жүзү боюнча ар кандай калктын ден соолугуна,
анын ичинде эненин жана баланын ден соолугуна түздөн-түз таасирин тийгизет.
Эненин ден соолугуна түздөн-түз таасир этүүчү бир катар климаттык тобокелдик факторлору, анын ичинде өтө ысык, абанын булганышы, суу ташкындары жана бороон-чапкындар бар. Эне жана баланын ден соолугуна терс
таасир тийгизүүнү байланыштырган эпидемиологиялык изилдөөлөр экологиянын
ден-соолукка тийгизген таасиринин маанилүүлүгүн баса белгилейт. Кош бойлуу аялга айлана-чөйрөнүн таасирин аныктоо жана азайтуу баланын ден соолугу үчүн гана актуалдуу эмес, ошондой эле кыска жана узак мөөнөттүү келечекте эненин ден соолугун сактоо үчүн да маанилүү.
Экологиялык ден соолук сабаттуулугу биздин өлкөдө «Бир ден-соолук» жана
«Бир дүйнө» глобалдык концепцияларынын алкагында жалпы калктын саламаттыгы үчүн гана эмес, айлана-чөйрөнү жана планетаны сактоо үчүн да жайылтылууга тийиш.
Ачкыч сөздөр: айлана-чөйрөгө тийгизген таасири, абанын сапаты, ден соолуктун экологиялык детерминанттары, эне жана баланын ден соолугу, глобалдык ден соолук.

МЕДИЦИНАЛЫК КАДРЛАРДЫ ДАЯРДООДО ОКУТУУНУН ИНТЕРАКТИВДҮҮ МЕТОДДОРУ

А.А. Абдуманонов

Аннотация
Макалада медик-студенттерди окутуунун интерактивдүү усулунун максаттары жана артыкчылыктары берилген. Заманбап билим берүү процессинде маалыматтык технологиялардын ролу эбегейсиз, ал эми окуу процессин маалыматташтыруу бүгүнкү күндүн чындыгы жана жогорку квалификациялуу медициналык кадрларды даярдоонун эң мыкты куралдарынын бири болуп саналат.
Ачкыч сөздөр: интерактивдүү окутуу, окутуу технологиясы, билим берүүдөгү маалыматтык технологиялар, медициналык билим берүү, электрондук билим берүү ресурстары.

ШИШИК ООРУЛАРЫНЫН ПАТОГЕНЕЗИНДЕГИ АНТИОКСИДАНТТЫК СИСТЕМА (МИОМА ЖАНА ЖАТЫН РАГЫНЫН МИСАЛЫНДА)

А.А. Фирман, А.В. Ефремов, О.Ж. Узаков

Аннотация
Изилдөөнүн максаты майды эритүүчү антиоксиданттардын мазмунуна негизделген рак менен ооруган организмдин антиоксиданттык системасынын активдүүлүгүн изилдөө болгон. 436 аял текшерилди: 101 жатын денесинин миомасы менен ооруган, 290 жатын денесинин рагы менен ооруган жана 45 дени сак аял контроль катары изилденген. Кандын сывороткасындагы - каротиндин, ретинолдун жана -токоферолдун курамына анализ жасалган. Жатындын рак оорусунда, жатын денесинин миомасынан айырмаланып, антиоксиданттык системанын активдүүлүгүнүн айкыныраак тѳмѳндѳшү аныкталган, канда ал -каротиндин, ретинолдун жана α-токоферолдун деңгээлинин олуттуу төмөндөшү менен көрсөтүлөт.
Корутунду: антиоксиданттык системанын активдүүлүгүн тѳмѳндѳтүү шишиктин өсүшүнүн механизмдеринде күмѳн туудурбайт.
Ачкыч сөздөр: жатын рагы, жатын денесинин миомасы, антиоксиданттар, -каротин, ретинол, α-токоферол.

ЖҮРӨК-КАН ТАМЫР ООРУЛАРЫНЫН ТАТААЛДАШУУСУНУН ЖАНА ОСТЕОПОРЕТИКАЛЫК СЫНЫКТАРДЫН КОМОРБИДДИК ПАТОЛОГИЯСЫНДА ТОБОКЕЛДИКТИ БААЛООДО ОСТЕОПРОТЕГЕРИНДИ БОЛЖОЛДООНУН МААНИСИ

Д.Ш. Чынгышпаев, Керималы к.М., А.М. Пасанова, А.Т. Алымкулов, А.О. Узакова, О.Ж. Узаков

Аннотация
Максат. Коморбиддик патологиясы бар аялдарда жүрөк-кан тамыр оорулары жана сөөктүн сынуу коркунучун анын ичинде өнөкөт жүрөк жетишсиздиги (ѲЖЖ), 2-типтеги (КД) кант диабети жана остеопорозду стратификациялоо үчүн остеопротегериндин (OPG) сывороткадагы деңгээлинин болжолдоочу ролун изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөөгө ѲЖЖ, 2-типтеги КД жана остеопороз менен ооруган 50 жаштан 65 жашка чейинки (орточо жашы 57,1±4,9 жыл) эки топко бөлүнгөн 78 аял катышкан. 1-топко (n=41) OPG деңгээли ≤ 6,8 пмоль/л болгон бейтаптар, 2-топко (n=37) OPG деңгээли 6,8 пмоль/л болгон бейтаптар кирген. Контролдук топко гемодинамика, углевод жана минералдык зат алмашуунун клиникалык бузулушу жок 50-65 жаштагы 35 постменопаузадагы
аялдар кирген. OPG сыворотканын тутумун катууфаздык иммуноферменттик метод менен аныкталган. Сөөк тканынын минералдык тыгыздыгын баалоо кош энергиялык рентгендик абсорбциометрияныколдонууменен денситометриямененжүргүзүлгөн.
Жыйынтыктар. OPG деңгээли 6,8 пмоль/л болгон аялдарда жүрөк-кан тамыр
системасынын ооруларын жана остеопороздук сыныктар кыйла көп катталган. 1-жана 2-топтогу бейтаптарда контролдук топко (2.3±0.4 пмоль/л, p=0.001) салыштырмалуу OPG деңгээлинин олуттуу (p 0.001) жогорулашы табылган. OPG концентрациясы ≤ 6,8 pmol/l болгондо жүрөк-кан тамыр окуяларынын тобокелдигинин төмөндөшү аныкталган: миокард инфаркты (OR=0,91 [95%
CI 0,83-0,98; p=0,04]), мээнин инсульт (OR =0,87 [95% CI 0,81] -0,98; p = 0,01]), декомпенсацияланган CHF (OR = 0,84 [95% CI 0,77-0,92; p = 0,02]), остеопороздук сөөк жаракалар (OR = 0,81 [95% CI 0,72-0,90; p = 0,01]); бардык себептерден улам өлүм коркунучу олуттуу өзгөргөн жок (ЖЕ: 0,98 [95% CI 0,94-1,05; p = 0,223]). OPG деңгээли 6,8 пмоль/лден жогору (сезгичтик - 91%, өзгөчөлүк - 53%) 2-типтеги кант диабети жана остеопороз (AUC (Area Under Curve)=0,83 (95% ДИ [0,72-0,93;
р=0,001]) менен коронардык артерия оорусу бар бейтаптарда жүрөк-кан тамыр системасынын ооруларынын башталышын болжолдоогомүмкүндүк берет.
Корутунду. Аялдардын коморбиддик патологиясында остеопротегерин - жүрөк-кан тамыр системасынын оорулары жана сөөк сыныктарынын өнүгүшү анын ичинде ѲЖЖ, КД 2-тиби жана остеопороз үчүн көз карандысыз тобокелдик фактору болуп саналат. Бул ѲЖЖ, КД 2 тиби жана остеопороз менен аялдардын жүрөк-кан тамыр ооруларынын жана сөөк жаракаларынын коркунучун стратификациялоо үчүн кандагы OPG концентрациясын аныктоо клиникалык жактан негиздүү көрүнөт.
Ачкыч сөздөр: остеопротегерин, коркунуч факторлору, жүрөк жетишсиздиги, кант диабети, остеопороз, прогноз.

АЯЛДАРДЫН КОМОРБИДДИК ПАТОЛОГИЯСЫНДАГЫ ЖАТЫН ДЕНЕСИНИН ЗАЛАЛСЫЗ ЖАНА ЗАЛАЛДУУ ШИШИКТЕРИ

А.А. Фирман, А.В. Ефремов, О.Ж. Узаков, А.А. Масыбаева

Аннотация
Иштин максаты аялдардын жатынынын залалсыз жана залалдуу оорулары менен коштолгон коморбиддик патологиясын талдоо болгон. 436 аял текшерилди, анын ичинен биринчи топко жатындын миомасы диагнозу коюлган 101 бейтап кирет. Экинчи топко жатын рагы менен ооруган 290 аял кирген. Контролдук - бирдей курактагы 45 дени сак аялдар. Анамнездик, аспаптык жана лабораториялык изилдөө ыкмалары колдонулган. Оорулуу аялдардын тобунда гинекологиялык
патологиянын, гипертониянын, өнөкөт холециститтин, семирүүнүн жана 2-типтеги кант диабетинин кѳп кездешкени байкалган. Бул соматикалык оорулардын эң жогорку көрсөткүчү жатынын денесинин рагы менен ооруган аялдардын тобунда катталган.
Ачкыч сөздөр: жатын денесинин рагы, жатын денесинин миомасы, коморбиддик патология.

ИНДИЯДА ЖАНА КЫРГЫЗСТАНДА COVID-19га КАРШЫ ЭМДѲѲ

Асма Ахад, М.А. Турдумамбетова, Бхат Амир, Сайфуллах Баба

Аннотация

Киришүү. Индия менен Кыргызстан Азия континентинде жайгашкан. Эки өлкө
тең COVID-19 пандемиясы учурунда көп адам өмүрүн алган жоготууларды баштан кечиришти. 2020-жылдын 11-мартында бул эпидемия пандемия деп жарыяланышы менен көпчүлүк адамдардын нормалдуу жашоосу токтоп, эки өлкөнүн саламаттыкты сактоо тармагына чоң жүк түшкөн жана 2021-жылы пандемияны токтотуу үчүн вакцинаны табууга арналды.
Бул макаланын максаты - Индияда жана Кыргызстанда COVID-19га каршы
эмдөөлөрдү изилдөө.
Материалдар жана методдор: Индиянын жана Кыргызстандын калкынын
COVID-19га каршы эмдөө боюнча статистикалык маалыматтар, салыштырма
методдор.
Жыйынтыктар. БУУнун акыркы маалыматы боюнча, 2022-жылдын 1-июлуна
карата Кыргызстандын калкынын саны 6,728,271 адамды түзсө, Индиянын калкынын саны 1,406,631,776 адамды түзөт. [1] Кыргызстанда COVID-19 вирусун
жуктургандардын саны 201000 анын ичинен 2991 адам каза болгон. Индияда 43,1
миллион киши [2] COVID-19 менен ооруп, анын 524,000и каза болгон. Бүткүл Дүйнөлүк Саламаттыкты сактоо Уюмунун (БДСУ) маалыматы боюнча, пандемия башталгандан бери Индияда 29427330 адам COVID-19 менен ооругандардын ичинен айыгып чыкты [6]. Кыргызстанда жалпысынан 196226 адам айыгып чыкты. [2]
Корутундулар. Индия менен Кыргызстан COVID-19 вирусун толук жеңүү үчүн
артыкчылыктарды белгилешти. Индиянын калкы Кыргызстандын калкынан алда
канча көп, бул калкты эмдөөдө өтө маанилүү. 2022-жылдын 15-майына карата
Индияда COVID-19 вакцинасынын дээрлик 1,91 миллиард дозасы колдонулган.
Кыргызстанда 1 миллион 280 миң адам толук эмдөөдөн өткөн. Эки мамлекет тең элге түшүндүрүү иштерин жүргүзүү, медицина кызматкерлерин окутуу, заманбап жабдуулар менен камсыздоо ж.б.у.с. иштерди алып барышууда.
Ачкыч сөздөр: COVID-19; ооруу; өлүм; COVID-19га каршы эмдөө; карантин.

ИНДИЯДА ЖАНА КЫРГЫЗСТАНДАГЫ ХОЛЕРА

Табиндах Хуршид, Вани Фархин Мухтар, М.А. Турдумамбетова

Аннотация
Актуалдуулугу. Холера – булганган тамак-аш же суу ичкенде Vibrio cholerae
бактериясы пайда кылган курч ич өткөк инфекциясы. Холера –курч, суулуу ич өткөккө алып келиши мүмкүн болгон өтө кооптуу жугуштуу оору. Булганган тамак-ашты же сууну жутуу менен ооруган адамда симптомдордун пайда болушуна чейин 12 сааттан 5 күнгө чейин созулат. Холера балдарга да, чоңдорго да таасир этет, эгерде дарыланбаса, бир нече сааттын ичинде өлүмгө алып келиши мүмкүн.
Бул макаланын максаты көйгөйлөрдү аныктоо жана Индия менен Кыргызстанда холера оорусуна чалдыгуу, таралышы, өлүмү боюнча мүнѳздѳмѳ берүү жана алдын алуу болуп саналат.
Материалдар жана методдор: Индияда жана Кыргызстанда холера оорусунун таралышы жана таралышы боюнча БДСУнун маалыматтары, статистикалык методдор Алынган натыйжалар Индиядагы холерадан болгон оору жана өлүм боюнча статистикалык маалыматтар. ЮНИСЕФтин сунуштарына ылайык, бул оорудан оорунун жана өлүмдүн алдын алуу жана азайтуу боюнча сунуштар берилген.
Корутундулар. Холера менен күрөшүүдѳ көп кырдуу мамиле кылуу өлүмдү жана ооруну азайтууда чечүүчү ролду ойнойт. Ал суу менен камсыз кылууну, санитарияны жана гигиенаны жакшыртуу, коомчулукту мобилизациялоо, холерага каршы ооз аркылуу вакциналар менен дарылоо жана колдонуу боюнча чараларды камтыйт. Учурда БДСУнун алдын ала квалификацияланган ооз аркылуу алуучу холера вакциналары бар: Dukoral®, ShancholTM жана Euvichol-Plus®. Оорудан толук коргоону камсыз кылуу үчүн үч эмдѳѳ тең эки жолу берилиши керек.
Ачкыч сөздөр: холера; холера вибриону; пандемия; холерага каршы вакцина;
эпидемиология; берүү жолдору; алдын алуу.

Студенттик илимий-практикалык конференциянын материалдары

IV Эл аралык ведомстволор аралык илимий-практикалык конференциянын материалдары "Медицина илиминдеги жана билимдеги инновациялар" 2020-жылдын 23-24-октябры, Эл аралык жогорку медицина мектеби, Бишкек, Кыргызстан Евразия медициналык журналынын 1-санынын тиркемеси